Nhạc Lên Đồng

Xứ ta thường có rất nhiều cuộc tế lễ mà ngày nay dần dần ít được trọng dụng. Những đám tang, những lễ thần làng, hay những ngày đầu năm Tết Nguyên Đán, những cuộc lên đồng lên bóng đều có nhạc phụ đệm để tăng thêm phần nghiêm trang.

Tùy theo từng địa phương, các cuộc lên đồng nhập xác được tổ chức một cách khác nhau.
Tại miền Bắc , hát Chầu Văn rất được thịnh hành. Đó là một lối hát tại đền thờ, các bà mẹ, các quan, các cậu tại tư gia. Người hát vừa nhịp phách trong khi dàn nhạc với các cây đàn như đàn nguyệt, đàn đáy hay có khi một cây đàn nhị phụ đệm cho thêm phần long trọng. Mỗi bà, mỗi quan đều có điệu hát riêng như bài “Tam Tòa”, “Cô Chín Sòng”, “Cô Bé”, “Cô Thượng Ngàn”, “Cô Ba Thoải”, hoặc các bài của các quan như “Quan Hoàng Chín”, “Quan Hoàng Mười”, “Ông Hoàng Bảo Hà”, “Ông Hoàng Đệ Tam”… Các điệu mượn trong Dân Nhạc hay hát ả đào như Bỉ, Mưỡu, hay tự hát chèo như “chèo đò”, “hát bộ nhịp một”. Tuy nhiên cũng có những điệu thuần túy Chầu Văn như “rập”, “cờn”, “sơn trang”. Các bài hát trong chầu văn, được nghe trong lúc người lên đồng vừa hát vừa múa khi ông hoàng bà chúa nhập vào.

Ở miền Trung, những đặc tính của Chầu Văn cũng tương tự như điệu chầu văn miền Bắc. Những thể điệu chánh là “đài”, “phu” rất được thông dụng.
Ở miền Trung, những đặc tính của Chầu Văn cũng tương tự như điệu chầu văn miền Bắc. Những thể điệu chánh là “đài”, “phu” rất được thông dụng.

Miền Nam có đồng bóng hay bóng rỗi . Dàn nhạc đôi khi chỉ có một hay hai cây đàn cò, hay là dàn nhạc ngũ âm hay nhạc lễ. Điệu thường từ hơi xuân qua aị Sau cùng là sang đảo, ba thể điệu đặc thù của nhạc cổ miền Nam.
Tiết tấu đi từ chậm sang mau.

Tại Hoa Kỳ ở San Jose, California, có một nơi có mấy bà lên đồng mỗi tuần. Mỗi chủ nhật tại đền Đức Trần Hưng Đạo (tôi không nhớ địa chỉ nhưng có tới thăm viếng hồi tháng 10 vừa rồi), có thấy mấy bà lên đồng phát tiền phát quà cho những người xung quanh, và có nhạc từ máy cassette phát ra theo điệu chầu văn.